Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı ve Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, Yeni tip Korona virüs Enfeksiyonu: COVİD-19 hakkında yazılı bir açıklama yaparak Korona virüsünün semptomları nelerdir? Korona virüsü nasıl teşhis edilir? Korona virüsünden korunmak için nasıl önlemler alınabilir? gibi soruların cevabını vererek konuya dikkat çekti.
COVİD-19 2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan şehrinde çok sayıda kişinin pnömoni tablosuyla hastaneye başvurmuş ve bu kişilerden alınan örneklerde ilk defa yeni Korona virüs tanımlanmıştır. Ocak ayında bu virüse resmi olarak SARS-CoV-2, yaptığı hastalığa da COVID-19 adı verilmiştir. Esas olarak hayvanlarda bulunan bu virüs ailesi bu hayvanlarla yakın temas sonrası zaman içinde değişim geçirerek insanlara bulaşma özelliği kazanır ve insanlarda hastalık oluşturmaya başlar.
Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemi olarak kabul ettiği COVID-19 salgını şu anda dünyada 5 kıtada 203 ülke/bölgede yaklaşık 750.000 kişiyi enfekte etmiştir ve vaka sayısı her geçen gün artmaktadır. COVID-19 Nasıl Bulaşır: İnsanlar hapşırırken, öksürürken, konuşurken, gülerken veya şarkı söylerken ağızlarından solunum salgısı damlacıkları çıkarırlar. Bu damlacıklar kısa bir süre havada kaldıktan sonra hızla hasta kişinin etrafında 1 metrelik alandaki yüzeylere düşer.
Yeni korona virüsle enfekte olmuş hasta kişilerin çıkardıkları bu solunum salgısı damlacıkları içinde virüs partikülleri vardır. Hasta kişilerin çıkardıkları bu damlacıklar diğer insanlara bu damlacıkların hastaya 1 metreden yakın insanlar tarafından solunum yoluyla alınması ile ya da bu damlacıkların bulaştığı yüzeylere temas etmiş kirli ellerin göz, burun ve ağza sürülmesi ile bulaşır. Ayrıca hasta kişilerin öksürürken, hapşırırken ağızlarını elleriyle kapattıkların da ellerine doğrudan virüs bulaşacaktır, bu nedenle hasta kişilerin ellerinin de virüsü yaymakta önemli olduğu bilinmektedir.
Bugünkü bilgiler ışığında COVID-19 virüsünün yemek ve içecekle geçmediğini söyleyebiliriz.
COVID-19 Belirtileri: Belirtiler virüsle temastan 2-14 gün ortalama 5.5 günde ani bir başlangıç ile ortaya çıkar. En sık görülen belirtiler ateş, kuru öksürük, nefes darlığıdır. Daha ağır hastalarda zatürre, şiddetli solunum yetmezliği durumu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm meydana gelebilir.
COVID-19 Hastalığından Nasıl Korunalım: Virüs atlamaz zıplamaz, virüsü insanlar taşır ve bu insanlar gezerek diğer insanlara bulaştırırlar. Salgının yayılım hızını azaltmanın iki önemli ayağı vardır. Birincisi hasta kişilerin virüsü etrafa saçmasını önlemek, ikincisi etrafa saçılmış virüsten kişilerin kendilerini korumasıdır.
1. Virüsün etrafa saçılması nasıl önlenir (Virüsün bizden bulaşmasını önleme): Hastalar, hastalık şüpheli olanlar ve hasta bakımı yapanlar ya da hasta ile temas eden kişiler mutlaka maske takmalıdır. Bunun dışında kalan ve hastalık belirtileri olmayan kişilerin o bölgede COVID-19 yaygın olsa bile, toplumda maske takması önerilmez. Öksürürken, hapşırırken tek kullanımlık mendil ile ağız ve burun kapatılmalı, sonra bu mendili öksürülen taraf içte kalacak şekilde katlanarak çöpe atılmalı ve eller yıkanmalıdır. Eğer kişinin yanında mendil yoksa dirseğinin iç yüzüne ağzını ve burnunu kapatarak öksürüp hapşırmalıdır.
2. Hastalıktan korunma (Virüsün bize bulaşmasını önleme): En önemli iki yol vardır: Birincisi ellerimizi sık sık yıkamak ve ellerimizi yüzümüzden uzak tutmak, ikincisi hasta olsun olmasın tüm insanlarla aramıza en az 1 metre ( 2-3 adım) mesafe koymak, evde kalmak ve dışarı çıkmamaktır. Aslında Koronadan korunmak bizim elimizde!!!
Eller şüpheli yüzeylerle temastan sonra, özellikle herkesin dokunduğu yüzeylere dokunduktan sonra, öksürüp aksırdıktan sonra, özellikle herkesin dokunduğu yüzeylere dokunduktan sonra, öksürüp aksırdıktan sonra, yemek öncesi sonrası, dışarıdan eve girince, iş yerinden çıkmadan ve gözle görülür kirlilik olduğunda veya kirlendiğini düşündüğünüz her an su ve sabunla en az 20 saniye doğru bir şekilde dikkatlice yıkanmalıdır.
Su ve sabun olmadığında en az 70 derecelik kolonya, alkol bazlı sıvılar kullanarak eller sık sık temizlenmelidir. Ellerimizle yüze, özellikle gözler, burun ve ağza dokunmaktan kaçınmalıdır. Sık temas edilen dokunulan nesneler ve yüzeyler (kapı kolları, cep telefonu, cüzdan vs.) sık sık kolonya veya dezenfektanlarla temizlenmelidir. Hasta bir kişiyle 1 metreden yakın bir mesafede 10 dakikadan daha uzun bir zaman geçirildiğinde virüs bulaşma riski çok yüksektir.
Mümkünse kalabalıklardan (özellikle yetersiz havalandırılan yerlerden) ve insanlarla yakın temastan kaçınılmalıdır. Kapalı ortamlar sık sık havalandırılmalıdır. Kişiler evde kalmalı, sadece zaruri ihtiyaçlar için evden çıkmalı, dışarıdan geldiklerinde; ayakkabılar ya evin dışında bırakmalı ya da içeride izole bir bölgede saklanmalıdır. Dışarıda giydiğimiz kıyafetleri ayrı bir alanda çıkarıp 12 saat havalandırdıktan sonra veya 60 derecenin üstünde yıkadıktan sonra tekrar kullanılmalıdır.
Alışveriş için gidilen marketlerde de bazı kurallara uyulmalıdır. Markete girişte el dezenfektanı ve maske uygulaması şart olmalıdır. Mümkünse markette herkes kendi torbasını kullanmalı, marketteki kişiler ve kasada çalışanlar arasında en az 1 metrelik mesafe korunmalı ve kredi kartları ile temassız alışveriş tercih edilmelidir. Virüsün farklı yüzeylerde ki yaşam süreleri kafa karıştırmamalıdır. Satın alınan ürünler evin izole bir odasında en az 2-3 saat bekletildikten sonra dıştaki poşet çöpe atılarak, eller yıkandıktan sonra içindeki paketli ürünler çıkarılıp dolaba yerleştirilmeli, meyve-sebzeler yıkanıp yerleştirilmelidir.
Dışarıda bekletilemeyen gıdalar hemen kaldırılmalı ancak çiğ olarak tüketilmemelidir. Çiğ veya az pişmiş hayvansal ürünler tüketilmemelidir (bu dönemde çiğ et ile yapılan çiğköfte gibi yiyeceklerin tüketilmemesi önemlidir.)
Önümüzdeki iki -üç haftada vaka sayılarının ve dolayısıyla toplumda bulaştırıcılığın çok artacağını biliyoruz. Bu nedenle lütfen siz de evde kalın, sosyal izolasyon ve sosyal mesafeye azami dikkat edin. Herkes biraz sabretsin evde otursun, ziyarete gitmesin, misafir kabul etmesin, salgın bitecek, kurallara uyarsak çok can yakmadan bitecek.
Şanlıurfa Harran Üniversitesi Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı ve Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek, son olarak ise ;Kural çok basit: DOLAŞMA!!! DOKUNMA !!! YAKLAŞMA!!!
KORONADAN KORKMAYALIM, KORUNALIM!