Türkiye'ye soğuk ve kar "kutup girdabındaki bozulmalar" nedeniyle "erken" geldi

Prof. Dr. Şermin Tağıl, atmosferde normalde ocak ayında gerçekleşen ani ısınmaların bu yıl kasım sonu yaşandığını, bu durumun soğuk ve kar getiren hava kütlelerinin Türkiye'ye erken girişine neden olduğunu belirtti.

Türkiye'de genellikle kış aylarında yoğun şekilde etkili olan kar, bu yıl sonbaharda yüzünü gösterdi. Kasım ayı sonunda etkili olan kar nedeniyle bazı illerde yollar kapandı, eğitime ara verildi. Geçmiş yıllarda sezonu aralık ya da ocak ayında açan kayak merkezleri, kasım sonunda açılış yaptı. Türkiye'nin en sıcak kentlerinden İzmir de erken gelen kardan nasibini aldı, Ödemiş ilçesine kasım ayında kar yağdı. "İklim değişikliği beklenmedik koşullara sebep oluyor" Aynı zamanda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Uzmanı olan, İzmir Bakırçay Üniversitesi Coğrafya Bölümü Başkanı Prof. Dr. Şermin Tağıl, AA muhabirine, iklim krizinin hızla ilerlediğini, aşırı sıcaklar, kuraklık, şiddetli yağış, sel ve fırtına gibi olağan dışı hava olaylarının arttığını söyledi. İklim değişikliğinin hava sistemlerini bozarak beklenmedik koşullara neden olduğunu dile getiren Tağıl, "Bu da daha soğuk ya da daha sıcak hava dalgalarına neden olabiliyor. İklim salınımları maksimum uçlara ulaşarak, bazı yıllarda aşırı kuraklık, bazı yıllarda ise yoğun yağışlar gibi uç olaylar yaşanmasına yol açabiliyor ayrıca kış mevsimlerinin erken ya da geç başlaması gibi aşırı mevsimsel değişiklikler de olağan olmaya başladı." dedi. Tağıl, 2023'ün haziran ayından bu yılın eylül ayına kadar Akdeniz'deki deniz ısı dalgasının Doğu Akdeniz'de oldukça şiddetli şekilde etkili olduğunu belirterek, bu nedenle son iki yaz döneminde Türkiye'nin özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında yüksek deniz yüzey sıcaklıklarının hissedildiğini kaydetti. "Kutup girdabı olayı yaşandı" Son 14-15 aydır Doğu Akdeniz'de deniz yüzeyi sıcaklıklarının küresel ortalamanın üzerinde olmasının fırtınaların oluşması için risk faktörü oluşturduğunu anlatan Tağıl, şöyle devam etti: "Ancak fırtınaların oluşabilmesi için bu koşulun yanı sıra ikinci önemli bir etken de devreye girdi, sonbahar ve aralık aylarında kutup girdabı bozulmalarının (ani sıcaklık değişiklikleri) yaşanması. Kutup girdabı, Kuzey Kutbu ve Güney Kutbu çevresinde stratosferin üst seviyelerinde oluşan dev bir alçak basınç sistemidir. Bu sistem, kutup çevresindeki soğuk havayı güçlü jet akımlarıyla hapseder. Güçlü bir kutup girdabı, soğuk havayı kutuplarda tutarak orta enlemlerde daha ılıman kışlara neden olurken, zayıf bir girdap soğuk hava kütlelerinin kutuplardan taşarak daha güneyde sert kış koşulları yaratmasına yol açar. Normalde ani stratosferik ısınmalar ocak ayında gerçekleşirken, bu yıl kasım sonu ve aralık başında iki gerilmiş kutup girdabı olayı yaşandı. Bu durum, üst seviyede soğuk hava hareketini tetikleyerek ülkemize soğuk ve kar getiren hava kütlelerinin erken girişine neden oldu. Uzun süre boyunca deniz yüzeyi sıcaklıklarının normalin üzerinde olduğu Doğu Akdeniz'e doğru uzanan soğuk hava, aşırı fırtınaların ve yağışların oluşumunda etkili olan koşulların oluşmasına neden oluyor." "Aralık ayı boyunca istikrarsızlık devam edebilir" Tağıl, erken kış olayında güneşin periyodunun da rol oynadığının söylenebileceğini aktararak, bu sürecin atmosferdeki hava akışlarını ve basınç sistemlerini etkileyerek, kutup bölgelerindeki soğuk havaların güney enlemlerine doğru ilerlemesine neden olduğunu bildirdi. Özellikle kasım sonunda Avrupa ile Sibirya arasındaki sıcaklık farkının artmasının erken başlayan kutup girdabı bozulmalarının ana sebeplerinden biri olduğunu ifade eden Tağıl, şunları kaydetti: "Bu kuzeyli soğuk hava kütlesi, son bir yılı aşkın zamandır deniz yüzeyi sıcaklıklarının yüksek olduğu Doğu Akdeniz'e indiğinde, Türkiye'yi de etkileyen kararsız hava koşullarını artırıyor. Aralık ayı boyunca, yüksek atmosferdeki soğuk bir havuzun güçlü sıcaklık farklılığı oluşturması nedeniyle istikrarsızlık devam edebilir. Arktik hava kütlesinin Avrupa ve Doğu Akdeniz'e doğru olan hareketi, Batı Anadolu genelinde yoğun yağışlar ve fırtınaların meydana gelmesine neden olabilir. Fırtınalarla birlikte güçlü rüzgarlar, yıldırım, yerel dolu ve hatta olası tornadoların (kasırga) görülme riski de artabilir."