NECDET ŞANSAL
Köşe Yazarı
NECDET ŞANSAL
 

ESKİ URFA TARİHİ VE KÜLTÜRÜ -92-

Urfa’da bitme sürecine girmiş, diğer el sanatlarını kısaca tanıttıktan sonra eski Urfa kültürünün sanat bölümü sona erecektir. Demircilik: Bir zamanlar demirciler çarşısı dediğimiz çarşıda tahmini olarak 25-30 demirci esnafı vardı. Şimdi ancak üç beş tane kalmıştır. Bu sanatın çocukluğundan beri içerisinde olan Mustafa Ertoğan ile bu sanat hakkında dükkanında bir söyleşi yaptık. Mustafa usta; çocuk iken gözümü demirci pazarında açtım diyor. Kendilerinden daha önce bu mesleği yapan ustaların özellikleri olarak çok iyi sanatkarlar olduklarını işlerini çok severek, değer vererek yaptıklarını belirtiyor. Bu ustaların halfa ve çıraklara yaptıkları öğütte, beleşte, parasız da olsa işin en iyisini yapın diye nasihat ettiklerini anlattı. Demircilik sanatı da önemli bir sanattır. Özelikle tarım, yiyecek alanın olmazsa olmaz bir sanatı idi. Çünkü nasıl ki şimdi traktör, mibzer, pulluk, olmasa bir toprak, arazi ekilemez ise, bu araçların olmadığı dönemlerde bunların görevini demirci ustaların yaptıkları demir aletler yapıyordu. Demirci ustaların yaptıkları tarımda kullanılan aletler, öküz sabanı, beygir sabanı, orak, tırpan hörsı, tırpan çekici, at veya beygirler için gem, bukağı, nal, zincir vs yapılır. Kuyu için kuyu çangalı ve diğer demirler yapılırdı. Kapılar için ölçe, taban, menteşe kullanılır. Yazın dışarıda uyumak için demir taht yapılırdı. Ayrıca kazan kulpları, tava kulpları, kebap şişi, yuvarlak şiş dövülerek yapılır. Bıçakcılık; Şimdi bu sanatın kalan son eski ustası Osman Pak, daha önce bu işi ortalama 15 kişinin yaptığını söylüyor. Geçmişte şimdiki gibi diğer illerden Maraş ve Bursa’dan fazla bıçak gelmediğini bıçak gibi gerekli aletleri Ünlü Urfalı ustaların yaptıklarını belirtiyor. Vefat eden bu ustaların bazıları, Hüseyin Necaroğlu, Hacı Mehmet Abacı, Veyis Demirkol, Mahmut Öztop. Bu ustalar çeşitli bıçaklar dışında, kürkçü makası, keçeci makası, koyun yünü kırpan makas, kebapçı yedeki, temi makası, gibi aletler yaparlardı. Saraç sanatı; bu sanatta diğer el işleri sanatı gibi yapan çok azalmıştır. Şimdi Saraç işini yapan en eski usta Ahmet Sedef kalmıştır. Sedef bu mesleğin  baba mesleği olduğunu, bu işin eski dönemlerde itibarlı ve kazançlı bir meslek olduğunu söylüyor. Babası Mehmet Sedef’in ünlü, tanınmış bir usta olduğunu belirtiyor. Şimdi saraç pazarında bu işi az sayıda yapan kişilerin kendisinin yetiştirmiş olduğunu belirtiyor. İşlenmiş deri üzerine yapılan bu sanatın çeşitli ürünlerinden bazıları; Atların binecek ve kullanılacak yerlerin deri işleri. Kemerler, tabanca, bıçak kabları, vs işler yapılır. Eskici pazarı: bu pazarda tıpkı Halıcı Sipahi pazarı gibi sabah dua ile açılırdı. Şimdi maalesef sembolik törenler dışında bu iki çarşıda el işleri arz ve talebin olmayışı nedeniyle iş başlangıcı genelde dua ile açılmıyor. Eskici pazarı da bir dönem Sipahi pazarına Urfalıların dediği gibi bir evliya çarşısı denilirdi. Çünkü Hazreti İbrahim makamı Dergahta okunan evradı fethiyenin bazı şıhları bu çarşıdan çıkmıştır. Bu tarihi çarşı geçmişte helal, haram ayrımına büyük önem verirler, helal işler, helal kazanç olsun derlerdi. Her ne kadar bu çarşıya eskici pazarı denilse de bu çarşıda yeni ayakkabılar, yemeni ayakkabıları yapılırdı. Eski ayakkabıları tamir edilir ve satılır. Ayrıca kuyu kovaları yapılırdı. Semercilik: Urfa lehçesiyle semerci sanatına palancılık denilir. At, beygir ve eşek semerleri yapılırdı. Bu sanatı icra eden 15 kişi olduğu halde şimdi bu işi yapan tek bir kişi kalmamıştır. Bu sanatın ünlü ustası ise Merhum Nuri Güzeloğlu adlı bir usta olduğu söylenir. Nuri usta özelikle çok iyi at ve beygir semeri yaparmış. Eşek semerlerini yapan başka ustaların olduğu söylenir. Kısaca bu meslekte bir branş ayrımı vardı. At ve beygir semeri ustaları ayrı eşek semeri yapan ustalar ayrı idi. Berberlik: Urfa’da eski dönemde az sayıda berberler vardı. Berberler saç sakal tıraşı dışında adeta birer hekim gibi görev yaparlardı. Yara bere tedavisinde merhem, tenduryut kullanırlardı. Ayrıca sünnet işini de yaparlardı. Eski ünlü sünnetçi ve hekim berberler, Reşit usta ile Hacı usta idi. Şimdi yaşayan ünlü iki sünnetçi usta kalmıştır. Bunlar Hacı Halil usta ve Hacı Yaşar ustadır. Devam edecek           
Ekleme Tarihi: 18 Nisan 2022 - Pazartesi

ESKİ URFA TARİHİ VE KÜLTÜRÜ -92-

Urfa’da bitme sürecine girmiş, diğer el sanatlarını kısaca tanıttıktan sonra eski Urfa kültürünün sanat bölümü sona erecektir.

Demircilik: Bir zamanlar demirciler çarşısı dediğimiz çarşıda tahmini olarak 25-30 demirci esnafı vardı. Şimdi ancak üç beş tane kalmıştır. Bu sanatın çocukluğundan beri içerisinde olan Mustafa Ertoğan ile bu sanat hakkında dükkanında bir söyleşi yaptık. Mustafa usta; çocuk iken gözümü demirci pazarında açtım diyor. Kendilerinden daha önce bu mesleği yapan ustaların özellikleri olarak çok iyi sanatkarlar olduklarını işlerini çok severek, değer vererek yaptıklarını belirtiyor. Bu ustaların halfa ve çıraklara yaptıkları öğütte, beleşte, parasız da olsa işin en iyisini yapın diye nasihat ettiklerini anlattı.

Demircilik sanatı da önemli bir sanattır. Özelikle tarım, yiyecek alanın olmazsa olmaz bir sanatı idi. Çünkü nasıl ki şimdi traktör, mibzer, pulluk, olmasa bir toprak, arazi ekilemez ise, bu araçların olmadığı dönemlerde bunların görevini demirci ustaların yaptıkları demir aletler yapıyordu. Demirci ustaların yaptıkları tarımda kullanılan aletler, öküz sabanı, beygir sabanı, orak, tırpan hörsı, tırpan çekici, at veya beygirler için gem, bukağı, nal, zincir vs yapılır. Kuyu için kuyu çangalı ve diğer demirler yapılırdı. Kapılar için ölçe, taban, menteşe kullanılır. Yazın dışarıda uyumak için demir taht yapılırdı. Ayrıca kazan kulpları, tava kulpları, kebap şişi, yuvarlak şiş dövülerek yapılır.

Bıçakcılık; Şimdi bu sanatın kalan son eski ustası Osman Pak, daha önce bu işi ortalama 15 kişinin yaptığını söylüyor. Geçmişte şimdiki gibi diğer illerden Maraş ve Bursa’dan fazla bıçak gelmediğini bıçak gibi gerekli aletleri Ünlü Urfalı ustaların yaptıklarını belirtiyor. Vefat eden bu ustaların bazıları, Hüseyin Necaroğlu, Hacı Mehmet Abacı, Veyis Demirkol, Mahmut Öztop. Bu ustalar çeşitli bıçaklar dışında, kürkçü makası, keçeci makası, koyun yünü kırpan makas, kebapçı yedeki, temi makası, gibi aletler yaparlardı.

Saraç sanatı; bu sanatta diğer el işleri sanatı gibi yapan çok azalmıştır. Şimdi Saraç işini yapan en eski usta Ahmet Sedef kalmıştır. Sedef bu mesleğin  baba mesleği olduğunu, bu işin eski dönemlerde itibarlı ve kazançlı bir meslek olduğunu söylüyor. Babası Mehmet Sedef’in ünlü, tanınmış bir usta olduğunu belirtiyor. Şimdi saraç pazarında bu işi az sayıda yapan kişilerin kendisinin yetiştirmiş olduğunu belirtiyor.

İşlenmiş deri üzerine yapılan bu sanatın çeşitli ürünlerinden bazıları; Atların binecek ve kullanılacak yerlerin deri işleri. Kemerler, tabanca, bıçak kabları, vs işler yapılır.

Eskici pazarı: bu pazarda tıpkı Halıcı Sipahi pazarı gibi sabah dua ile açılırdı. Şimdi maalesef sembolik törenler dışında bu iki çarşıda el işleri arz ve talebin olmayışı nedeniyle iş başlangıcı genelde dua ile açılmıyor. Eskici pazarı da bir dönem Sipahi pazarına Urfalıların dediği gibi bir evliya çarşısı denilirdi. Çünkü Hazreti İbrahim makamı Dergahta okunan evradı fethiyenin bazı şıhları bu çarşıdan çıkmıştır. Bu tarihi çarşı geçmişte helal, haram ayrımına büyük önem verirler, helal işler, helal kazanç olsun derlerdi. Her ne kadar bu çarşıya eskici pazarı denilse de bu çarşıda yeni ayakkabılar, yemeni ayakkabıları yapılırdı. Eski ayakkabıları tamir edilir ve satılır. Ayrıca kuyu kovaları yapılırdı.

Semercilik: Urfa lehçesiyle semerci sanatına palancılık denilir. At, beygir ve eşek semerleri yapılırdı. Bu sanatı icra eden 15 kişi olduğu halde şimdi bu işi yapan tek bir kişi kalmamıştır. Bu sanatın ünlü ustası ise Merhum Nuri Güzeloğlu adlı bir usta olduğu söylenir. Nuri usta özelikle çok iyi at ve beygir semeri yaparmış. Eşek semerlerini yapan başka ustaların olduğu söylenir. Kısaca bu meslekte bir branş ayrımı vardı. At ve beygir semeri ustaları ayrı eşek semeri yapan ustalar ayrı idi.

Berberlik: Urfa’da eski dönemde az sayıda berberler vardı. Berberler saç sakal tıraşı dışında adeta birer hekim gibi görev yaparlardı. Yara bere tedavisinde merhem, tenduryut kullanırlardı. Ayrıca sünnet işini de yaparlardı. Eski ünlü sünnetçi ve hekim berberler, Reşit usta ile Hacı usta idi. Şimdi yaşayan ünlü iki sünnetçi usta kalmıştır. Bunlar Hacı Halil usta ve Hacı Yaşar ustadır. Devam edecek           

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yeniurfagazetesi.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.