Bir bireyin ve toplumun tarihi ve kültürü çeşitli öğelerden, bileşenlerden oluşur. Önce en temel olan fizyolojik ihtiyaçlardır.
Bunlar , Yeme, içme, giyinme, ve barınmadır.
Amerikalı ünlü akademisyen ve psikolog Maslow, insanların aşamalı olarak, süreç olarak gereksinim duyduğu beş temel ihtiyaçları olduğunu öne sürmüştür.
Bunlar, Fizyolojik, Güvenlik, Sosyal, Aidiyet, Kendini gerçekleştirme, olarak tespit etmiştir.
Tarihi, kadim şehir Urfa renkli demografik yapısı ile temel ihtiyaç olarak çok zengin yeme, içme kültürünü barındıran bir mutfağı vardır.
Tarihsel süreç boyunca çeşitli halkların yaşadığı Şehri Ruha’da bu halkların kültürleri dışında, yemek kültürleri ve yemek çeşitlerinden oluşan Urfa yemekleri vardır.
Urfa’nın çiğ köftesi, lahmacunu, dünyaca meşhurdur.
Bu iki ünlü yemek dışında sayılamayacak kadar çok yemekleri vardır. Kebaplar olarak başta patlıcanlı kebap olmak üzere çeşitli kebap çeşitleri vardır.
Yemekleri arasında diğer en ünlü olanlar davetlerde misafirlere de ikram edilen, kebaplar dışında boranı, kabırga, çiğ köfte, içli köfte,tas kebabı, yalnız bir aileye mahsus olan Miftahi tas kebabı da ünlü ve lezzetlidir.
Ayrıca ağzı yumuk, ağzı açık, semsek, bışe, yuvalak, aya köftesi yapılır. Çeşitli çorbaların bazıları, lebeni çorba, hamırlı, ekmek aşı, pıt pıt. Salatalar, bostanı, koruk cacığı, has ile hıyar cacığı. Tatlılar, şıllık, peynirli kadayıf, peynirli helva, katmerdir. Tarihi Urfa yemeklerini
tanıtan, bir anlamda kayıt altına alan “Yöremizden sofranıza” adlı, sanırım ilk Urfa yemek kitabını yayınlayan ev ekonomisi ve beslenme öğretmeni Semra Algın olmuştur.
Urfa’ya özgü boranı yemeği Urfa’da en çok sevilen bir kış yemeğidir. Bu yemeğin çok lezzetli olmasının nedeni masrafı çok olduğu kadar çok emek isteyen, ustalık isteyen bir yemek olmasıdır.
Merhum babam adeta biz Urfalıların duygu ve düşüncesini dile getirecek bir şekilde “boranı yemeklerin padişahıdır” derdi.
Urfa aksanıyla çiğ kıfte dışında diğer çiğ olarak yenilmeyen, pişirilerek et ve nohut katılarak sulu olarak yenilen kıfte yemek çeşitleri yapılır. Bunlar tiritli kıfte, basma kıftesi, ekşili kıfte, Yahudi kıftesi adlarını taşır.
Yahudi kıftesi bir dönem Urfa’da yaşayan Yahudi halkından kalmıştır. Lahmacun, tırnaklı ve açık ekmeğin ise Ermeni vatandaşlardan kaldığı söylenir.
Urfa yemekleri hakkında en kapsamlı, geniş hacimli yemek kitabını, Halil Soran ile Munise Yetkin Soran çifti “ Urfa’da pişer bize de düşer” adında bir kitabı yakın bir tarihte yayınladılar.
Böylesi kültürel, tarihi çalışmalar değerlidir ve önemlidir. Zira bu dijital çağda özelikle yeni kuşaklar tarihsel bilgiler ve kültürel yaşam tarzlarını bilmeleri önem arz eder.
Türkiye mutfağı Dünya’da en ünlü beş ülke mutfağı arasında olduğu saptanmıştır. Özelde Urfa mutfağı ise abartmadan söylemek gerekirse Türkiye’nin en önde gelen, yemek çeşitlerinin çok fazla olduğu bir mutfaktır desek sanırım doğru olur. Çünkü çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış bir tarihi şehirde böyle bir çoğulculuk beklenir ve normaldir.
Yemek, çorba, tatlı, salata, toplam olarak bir tahminde bulunursak yaklaşık iki yüz civarında yemek çeşitleri vardır. Devam edecek