SONUÇ Tarihte ve çağımızda liderlerin, toplumların, gelişmesinde, dönüşmesinde önemli rolleri vardır. Hatta bir toplumun kaderini belrleyecek nitelikte olanlar olmuş ve olacaktır. İşte Selahaddin Eyyübi böylesi liderlerden bridir. Bir dehadır, dahidir, çeşitli özelikleri bünyesinde barındıran çok üstün nitelikte bir şahsiyettir. 88 yıl Haçlıların işgalinde kalan Kudüs'ü kurtarması olaganüstü bir yeteneğin sonucudur. Dağılmış, bölünmış, bir ümmeti birleştirmiş, büyük bir güç yapmıştır. Ancak bu sayede başarılı olunmuş, ilerleme sağlanmıştır. Öncelleri İslam alemi, Kudüs'ün haçlıların elinden alınmasına çok kimse buna inanmıyor, hatta böyle bir amacı hayal bile görenler bulunuyordu. Selahaddin böyle bir hayali gerçekleştirdi, Kudüs'ü stratejik ve yerine göre taktik hamlelerle kurtarmıştır. Selahaddin Eyyübi,Yanlız bununla da kalmadı. Mısır'da bir devrim gerçekleştirdi. İslam aleminin bölünmesinin bir merkezini, Şii Fatimi devletini yıktı. Çift halifeliği sona erdirdi. İslam alemini olması gereken şekline tek halifeliğe getirdi. Tek yönetim biçimi, Sünni mezhep İslam anlayışının halife sisteminin yerleşmesini sağlamış oldu. Selahaddin'in bir şansı, döneminde üstün nitelikli şahsiytelerin, alimlerin, komutanların olmasıı, kendisine yardımcı olmalarıyla beraber bir eşgüdüm yaparak başarıda önemli payları olmuştur. Bu tarihsel şahsiyetlerin öne çıkan tanınmış olanları, kadı Fadıl, Kadı Bahaddin İbni Şeddad, İmad el İsfehani, Hem alim hem bir komutan olan İsa el Hekari, Selahaddin'in kardeşi oğlu Takiyeddin Ömer gibi usta isimlerin olması, belirttiğimiz gibi alınan zaferlerde bunların da epey katkıları olmuştur. Örneğin, Yemen'in alınması Kadı Fadıl'ın önerisi ve planlaması neticesinde olmuştur. Yemen Stratejik konumuyla Mısır'ın alınmasında önemli bir yer tutmuştur. Selahaddin 1171 yılında Eyyübi devletini kurmuştur. Bu devlet döneminde İslam dini şeriatı tatbik edilmiş, uygulanmıştır. Cihad konusunda olduğu kadar, sosyal, ekonomik, kültürel alanlarda da halka başarılı hizmetler yapmıştır. Kurduğu Eyyübi devleti döneminde, yolsuzluklar, israf önlendiği için toplumun genelinde, halk refah içerisinde yaşamıştır. Sağlık hizmetleri hiç olmadığı kadar yaygınlık kazanmış, çeşitli hastahaneleraçılmış, bunların içerisinde akıl, ruh sağlığı hastahaneleri dahi vardır. Bu hastahanelerin bazıları, Kahire'de Nasiriye, İskenderiye'de Bimaristan, Kudüs'te Salahi önde gelen hastahanelerdir. Ayrıca çok sayıda camiler, hanlar, kervansaraylar, yollar köprüler yapılmıştır. Haçlılarla yapılan 4 Temmuz 1187 tarihinde Hittin Savaşı zaferi İslam alemini derinden sevindirmiş, çok önemli bir savaş olmuş, haçlıların moral gücünü, kuvayı manevyesini kırmıştır. Nihayet 2 Ekim 1187'de Kudüs 88 yılllık haçlı işgalinden, Selahaddin Eyyübi komutasında Eyyübi devleti orduları tarafından kurtarılmıştır. Selahaddin İslam halklarını birleştirmek için kesintisiz on iki yıl mücadele etmiştir. Hıttin ve Kudüs zaferi ancak bu birliğin sonucunda olmuştur. Eyyübi devleti, Selahaddin Eyyübi'nin vefatından sonra 1260 yılına kadar devam etmiştir. Daha sonra bu devletin devamı olarak bazı, devlet yapılı emirlikler kurulmuştur. Bu küçük devletlerin en uzun süreni , Eyyübilerin soyundan gelen Hasankeyf emirliği 1249 yılında kurulmuş, 1524 yılında sona ermiştir. Selahaddin Eyyübi'nin kökeni hakkında bir çok, maksatlı yanlış bilgiler vardır. Selahaddin Eyyübi daha önce belirtiğimiz gibi, tartışma götürmez bir şekilde, Kürt kökenlidir. Hezbani aşiretinin Şeddadi kolundan, Divin şehrinin ecdenakan köyündendir. Bu köyün tamamının Kürt olduğu tarhi kayıtlarda tescil edilmiştir. Selahaddin hiç bir zaman ırkçılık, kavmiyetçilik yapmamış, kendi Kürt kimliğini de inkar etmemiştir. onun için önemli olan İslamiyet ve üst kimlik olarak ümmettir. Böylece bu kitabın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Elbette hatasız insan olmaz. Mükemmel tarih kitapları da yazılmaz, çünkü yazılarda ister istemez bir görecelik vardır. Bu kitap çalışmasında elimden geldiği kadar objektif olmaya çalıştım. Zaten belgeli, net tarihi veriler de inkar edilemez. Kitabın sonunu Kur'an'i Kerim'in iki süresyle bitirelim. Rum süresi ayet 22. "Göklerin ve yerin yaratılması, dillerinizin ve renkleriziin farklı olması da O'nun ayetlerindendir. Şüphesiz bunda bilenler için bir hikmet vardır." Hucurat süresi ayet 13. "Ey insanlar şüphesiz biz sizi bir dişi bir erkekten yarattık. Tanışaşasınız diye sizi kavim ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerli olanınız, başkalarına üstünlük sağlamayan, takva ile, olandır. Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir, her şeyden haberdardır. Konumuzla ilgili bu iki ayete ekleyecek başka ifade olmaz.